Carlijn Ploeger van Wonen Winschoten ontwikkelde samen met Anika Kramer een praatposter
Beter communiceren met mensen met een licht verstandelijke beperking
Door Jannie Strijk
Carlijn Ploeger werkt als verpleegkundige en ggz-agoog in Winschoten op team 3 van Wonen. Samen met medestudente Anika ontwikkelden zij in het kader van haar studie Social Work een praatposter met handvatten voor communicatie met mensen met een licht verstandelijke beperking.
Het herkennen van overvraging bij mensen met een LVB is belangrijk. We geven vaak veel te veel informatie tegelijk.
Carlijn: ‘In de huidige maatschappij wordt er verwacht dat iedereen mee doet. Doordat de maatschappij steeds complexer wordt ervaren mensen met een licht verstandelijke beperking (lvb, red.) meer problemen om mee te komen. Een lvb zie je niet aan de buitenkant. Er is maatschappelijk weinig kennis over de lvb-doelgroep. Daardoor sluit de huidige communicatie niet aan bij de doelgroep. Hierdoor wordt de doelgroep vaak overschat en daardoor krijgen zij niet de mogelijkheid om te kunnen participeren. Het gevolg hiervan is dat er problemen kunnen ontstaan in zowel het psychisch, als het sociaal functioneren. Het is dus van belang dat er maatschappelijk meer kennis, kunde en bewustwording komt gericht op deze doelgroep.’ Meer hierover kun je bekijken op de website van LVB doet mee.
Dubbele diagnose Carlijn kent de doelgroep goed. Ze werkt al 4 jaar binnen Wonen in Winschoten. ‘We zien steeds vaker mensen met een dubbele diagnose, een psychiatrisch beeld in combinatie met een licht verstandelijke beperking. Dat herkennen we steeds beter. In het verleden werd er sneller de psychische problematiek als kern genomen waarbij er nu meer aandacht komt voor het adaptief vermogen en het IQ. Dit om zo goed mogelijk aan te kunnen sluiten in de begeleiding van deze doelgroep. Tegenwoordig doen we steeds vaker een onderzoek naar IQ en functioneren.’
Kennistekort ‘Vanuit het team is weleens de opmerking gekomen dat bewoners de afspraken niet nakwamen. Toen we in kaart brachten waarom zij niet kwamen opdagen, bleek vaak dat de bewoners de informatie vanuit de begeleiding niet hadden begrepen. Bewoners reageren dan vaak wenselijk door ja te zeggen, om niet dom over te komen. Wij vroegen ons dan ook af hoe wij als professionals met deze doelgroep moeten communiceren zodat de informatie vanuit de begeleiding daadwerkelijk begrepen wordt. We waren heel gemotiveerd om ermee aan de slag te gaan.’ ‘Het doel van ons onderzoek was om het team handvatten te kunnen bieden in de communicatie met de bewoners met een lvb zodat de bewoners de informatie begrijpen. Dat zal het herstelproces bevorderen en daardoor kunnen bewoners wel participeren in de maatschappij. Wanneer dit probleem niet aangepakt wordt, krijgen de bewoners niet de mogelijkheid om zich te ontwikkelen en dan kunnen zij niet meedoen.’
Bewustwording ‘Daar zijn Anika en ik ons toen voor onze studie in gaan verdiepen. Er is in het team een enquête afgenomen om bij hen te peilen hoe zij het begeleiden van bewoners met een lvb ervaren. Uit de enquête is gebleken dat het hele team aangeeft vaardigheden te missen gericht op het kunnen toepassen van gespreksvaardigheden, zoals bijvoorbeeld de hoeveelheid info, geen moeilijke woorden gebruiken etcetera. Na het afnemen van de enquête zagen we dat de communicatie met de lvb doelgroep niet optimaal was. De helft van het team gaf aan dat zij aan kennis en kunde misten om te kunnen communiceren met de doelgroep zodat zij de informatie begrijpen. Ook vonden collega’s het lastig om te herkennen wanneer de communicatie niet aansluit bij de doelgroep.’ ‘Bewustwording kwam ook heel veel naar voren. De handvatten weet je, maar in de praktijk maak je vaak fouten met de spreektaal. Je zegt: Ga maar met het openbaar vervoer – maar wat is dat dan? Beter kun je dan gewoon de bus noemen. Of je zegt: Dat heb je bij een collega aangegeven. Dat wordt niet herkend: wat heb ik dan aangegeven? Ik heb wel iets gezegd, maar… Daar gaat het vaak mis.’
Communicatie die niet aankomt is niet zinvol ‘Ook het herkennen van overvraging bij mensen met een LVB is belangrijk. We geven vaak veel te veel informatie tegelijk. Het gaat in onze hoofden veel sneller. Iemand met LVB is je bij eerste zin al kwijt. En dan blijft bijvoorbeeld iets negatiefs wel hangen. De meeste mensen zijn zich er niet zo van bewust. We zijn bezig met oplossingsgericht werken, maar dan vergeet je de tools voor LVB-communicatie en overschat je iemand. Ook wordt het vaak vergeten om te checken of iemand de inhoud begrijpt van wat je zegt. Communicatie die niet aankomt is niet zinvol en heeft geen effect.’
Elkaar aanspreken ‘Het is ook belangrijk dat we elkaar er op aanspreken, omdat we het niet altijd zelf in de gaten hebben. Daar moeten we kritisch op zijn: waarom doe je wat je doet? Hou de hoeveelheid informatie beperkt. Gebruik zoveel mogelijk korte zinnen en wissel een gesprek af met doe-activiteiten. Vaak praat het in beweging ook gemakkelijker. Wat ook vaak helpt is iets visueel maken door tekeningen, of door afspraken te laten opschrijven. Dan check je ook weer of iemand het begrijpt. Ik had bijvoorbeeld een cliënt die niet wist hoe hij naar de winkel moest lopen. Toen hebben we samen een plattegrondje getekend. Dat is heel praktisch, dat kan iemand meenemen en dat kan een groot verschil maken. Begrip is belangrijk. Het traject dat je bij ons loopt is van jezelf. Wij moeten meebewegen. Zij mogen ontdekken welke kant ze op willen. Dat is de kern van oplossingsgericht werken. En daar kunnen dit soort oplossingen bij helpen.’
Ook zo’n praatposter? Ook voor de uitwerking kozen Carlijn en Anika voor een praktische vorm. ‘Een praktische praatposter over 5 kernpunten: houding, contact maken, zelfmanagement, informatieverwerking en aanpassing in de communicatie . Die kun je ophangen. Dat verdwijnt niet in de kast.’ Carlijn zet de puntjes nog even op de i en dan kan het bij Wonen Winschoten aan de muur. Maar niet alleen daar. ‘Dit is vast ook voor andere teams in Lentis handig.’ We zetten de link op Lentisnet, maar je kunt de poster ook voor jouw afdeling bestellen. Dat doe je via c.ploeger@lentis.nl.