Door Anne Helmus
Feest naar aanleiding van dertig jaar Toyisme
Rijd het terrein van Lentis Zuidlaren op en laat de dierenweide rechts liggen en de kerk links en vervolgens rechtdoor en je komt vanzelf aan bij de Toyisme/Studio/Atelier/Galerie. Overal hangen er ballonnetjes op het terrein om je de weg te wijzen. Achter het voormalig paviljoen Vredestein, waar de Toyisten zijn gehuisvest begint het bos. De vogels fluiten en het groen is overweldigend. In juni 2020 was ik hier ook op bezoek. Toyist Dejo vertelde toen dat ze een periode achter de rug hadden waarin hard was gewerkt.
Paviljoen Vredestein stond al een behoorlijke tijd leeg. Het gebouw deed lange tijd dienst als behandelcentrum voor mensen met de ziekte van Korsakov. Dejo vertelde toen trots: ‘Alles is nu spic en span, de ramen en muren zijn schoon en de linoleumvloeren glimmen van de poetsbeurt. Voordat het zover was zijn we intensief bezig geweest om alles te reinigen. Het was wel een klus, her en der muizenkeutels, enorm stoffig en er hing een vieze indringende geur. Met het schoonmaakwerk zijn we ruim een maand bezig geweest.’
Nu een paar jaar later ben ik samen met mijn vrouw op weg naar het feest ter ere van het 30-jarig bestaan van deze kunstbeweging. In de dresscode staat dat we gemaskerd worden verwacht. We hadden in de verkleedkist nog twee maskers van Minnie en Mickey Mouse. De maskers hebben kindermaten en onze hoofden passen er niet goed in. We hebben slecht zicht en kunnen moeilijk ademhalen. Gelukkig kunnen we bij de entree van het feest een paar handzame exemplaren krijgen. De prachtige tuin achter het paviljoen is feestelijk aangekleed en er is muziek. De hapjes en drank gaan al gauw rond. Grappig al die gemaskerde mensen. Sommigen hadden er echt werk van gemaakt.
Burgemeester Marcel Thijssen van de gemeente Tynaarlo stond in zijn bevlogen openingsspeech stil bij de kracht en het belang van kunst. Hitler en de Taliban waren er bang voor, want zij lieten kunst vernietigen. In de oudheid overleefde en floreert de stad Athene, waar veel ruimte was voor de kunst en filosofie, tot op heden. Van de stad Sparta waar geen aandacht was voor kunst en cultuur maar wel voor vechten en een zeer groot leger, is niet veel meer overgebleven dan een heel klein dorpje.
Er waren op het feest een paar belangrijke buitenlandse gasten ingevlogen die veel complimenten maakten aan het hoofdkwartier van deze internationale kunstbeweging. Ze waren lyrisch over de mooie bomen en de natuur van het Dennenoord terrein en dus heel erg ‘Happy to be here’.
Ik word er vrolijk van Hoogtepunt van de middag was de onthulling van een groot schilderij. Deze handeling wordt verricht door het duo: burgemeester Marcel Thijssen en de Commissaris van De Koningin van Drenthe Jetta Klijnsma. Mevrouw Klijnsma zei voorafgaand aan de onthulling dat ze blij was met de vele kunstwerken van de Toyisten die er in de provincie Drenthe te vinden zijn. ‘Ik word vrolijk van de warme kleuren, het is een feest voor de ogen.’ Vol spanning kijkt het gemaskerde publiek naar de aanstaande onthulling. In goede samenwerking wordt het doek door de notabelen verwijderd. Het schilderij van forse afmetingen oogst veel bewondering en krijgt een verdiend applaus. Het is een kleurrijke afbeelding van Venus, geïnspireerd op het bekende schilderij van Botticelli. Flauwvallen? Eindelijk, de maskers mogen af en we worden uitgenodigd om de expositie met de titel ‘Kunst moet liegen’ te bekijken. We worden gewaarschuwd voor het syndroom van Stendhal bij het bekijken van de expositie. Kenmerk van dit syndroom is dat je flauw kunt vallen bij het aanschouwen van te veel schoonheid. De spreker voegt er geruststellend aan toe dat, mocht dit gebeuren, er een beroep kan worden gedaan op de aanwezige EHBO-ers. We horen de naam van mijn vrouw Niet te veel gezegd. Het is een prachtige expositie. Ik hoor een vrouw zeggen. ‘Waarom is er zo weinig over deze plek bekend. Het Groninger Museum kent iedereen. Deze expositie is toch minstens zo leuk.’ Tegen zessen is er een verloting van een dertigtal zeefdrukken. De op naam ingevulde uitnodigingen worden een voor een uit een ton gevist. De eerste gelukkigen lopen al te stralen met hun verworven kunst. Net op het moment dat we denken achter het net te vissen, horen we de naam van mijn vrouw. Ze mag naar voren komen en een grote zeefdruk in ontvangst nemen. We zijn blij. Thuisgekomen bekijken we de voorstelling in alle rust. Het verhaal achter deze afbeelding is dromen en ontbijt en past mooi boven de eettafel.
De slak Een primeur op het feest was de aanwezigheid van een heel bijzondere foodtruck. Leonie Bais van Lentis vertelt dat het knalgele gevaarte waarin zij en haar team heerlijke Mexicaanse hapjes aan het bereiden zijn, onlangs helemaal is opgeknapt inclusief de inbouw van een keuken. Vroeger deed het elektrische voertuig dienst om patiënten en hun bezoekers over het terrein van A naar B te vervoeren. Vanwege de geringe snelheid had het gevaarte de bijnaam ‘De slak’. Mooi dat ‘ie na lange tijd weer uit zijn huisje is gekropen.
Wat is Toyisme? Het toyisme is een internationale kunstbeweging. Het treedt naar buiten als collectief met uiteenlopende hedendaagse kunst. Het werd in 1992 opgericht in Emmen, Nederland. De samenstelling wisselde in de loop van de jaren en inmiddels zijn wereldwijd tientallen kunstenaars aan het collectief verbonden. De kunstenaarsbeweging is verantwoordelijk voor het grootste kunstwerk van Nederland, de Stip in Emmen,[1][2] en van IJsland, de watertoren Uppspretta in Keflavík.[3] Inmiddels telt het oeuvre van de toyisten meer dan 800 werken die variëren van schilderijen tot sculpturen en ruimtelijke objecten. Aan de basis van de kunstwerken liggen veelal eigenzinnige en eigentijdse filosofieën en inzichten, die verbeeld worden in een herkenbare wereld die daarentegen vreemd aandoet. Een anekdote is de rode lijn door een kunstwerk.[5] Toen het manifest door Dejo, de oprichter werd herschreven, kreeg het toyisme een nieuwe visie en een ander gedachtegoed. Aan de basis hiervan stond het egocentrische karakter in de kunst, terwijl in het toyisme het individu ondergeschikt is aan de groep. Daarom dragen zij in de publiciteit altijd een masker en werken zij onder een pseudoniem. Toyisten hebben verschillende culturele achtergronden maar hebben een gelijkgestemde opvatting over hoe het toyisme te interpreteren. Elke toyist kan zich uiten in de stijl zonder eigenwaarde en gevoel te verliezen. Door de inbreng van verschillende disciplines ontstaan er nieuwe inzichten en wordt het gezamenlijke gedachtegoed versterkt. Toch blijft elke toyist in de positie om een eigen verhaal te vertellen en te verbeelden. Toyisten werken aan eigen toyistische kunstwerken, maar werken soms ook gezamenlijk aan een kunstwerk. Projecten als De Stip worden altijd met een groep uitgevoerd. Het toyisme is als stijl direct herkenbaar ondanks de diversiteit en onderlinge verschillen tussen de toyisten.