Een cliënt staat niet op zichzelf,
hij of zij is altijd onderdeel van een omgeving
door Willemien Afman
Homme Biemold is voorzitter van de Centrale Familieraad (CFR) van Lentis. De CFR zet zich in voor familie, vrienden en naasten van personen met psychiatrische problematiek. Homme (70) is gepensioneerd en komt uit Buitenpost. ‘De reden om actief bij de Centrale Familieraad betrokken te zijn, is mijn affiniteit met de geestelijke gezondheidszorg. Een aantal jaren geleden stopte ik met werken en ik wilde nadrukkelijk iets doen wat met de zorg te maken had’, licht Homme zijn keuze om als voorzitter van de CFR aan de slag te gaan toe. ‘Ik heb niet direct met de ggz te maken gehad. Maar ik begrijp goed dat psychische ziekten een zware wissel op een gezin of familie kunnen trekken. In die zin vind ik het heel invoelbaar’.
“De theorie en praktijk liggen nu nog stevig uit elkaar”
‘We noemen het Familieraad, maar het is breder. Het gaat om de omgeving van de patiënt, dus ook om vrienden, buren en andere naasten’, vertelt Homme. ‘Toen ik begon zag ik dat er veel rondom familiebeleid binnen Lentis op papier stond. Er is vastgelegd waar de Centrale Familieraad voor ingeschakeld moet worden en waar we bij betrokken moeten zijn. Daar was ik van onder de indruk. Toch zie je dat de praktijk weerbarstig is. Het blijkt lastig om beleid dat gemaakt is voor naasten, op de juiste plek te krijgen. Daar is de laatste jaren wel steeds meer mee gedaan. We zien dat er bereidheid is binnen de Raad van Bestuur en de Raad van Toezicht van Lentis. De noodzaak om rekening te houden met familie is zeker aanwezig, toch sijpelt het nog niet voldoende door naar de afdelingen binnen Lentis.’
Praktijk is weerbarstig
Hoe komt dat? Homme: ‘Dat is lastig aan te geven, het heeft te maken met de weerbarstigheid van de praktijk, vermoed ik. Hulpverleners moeten zich met veel dingen tegelijk bezig houden, ze hebben de focus op de zorg voor hun patiënten. En dan kan het gebeuren dat de familie vergeten wordt. Maar een cliënt staat niet op zichzelf, hij of zij is altijd onderdeel van een omgeving. Die is belangrijk voor de cliënt, ook in het behandelproces. Betrek die omgeving! Daar blijven wij als Familieraad op hameren’.
Zorg Dichtbij
Wat doet de Familieraad om onder de aandacht te blijven? ‘Op die plekken waar dat hoort, schuiven wij aan en laten we van ons horen. Zo zitten we in de klankbordgroep van Zorg Dichtbij, want hoe pakt dat uit richting familie en naasten. Worden zij betrokken, geïnformeerd? Zorg Dichtbij vinden wij overigens een goede ontwikkeling. Je wilt als zorginstelling dichter bij de cliënt zijn en de hulpverlening daarop aanpassen. Je ziet hem dan in zijn natuurlijke omgeving. En daar is de familie ook vaak nog in beeld die betrokken kan worden.’
Suïcidepreventie
De Centrale Familieraad zit ook in de adviesgroep suïcidepreventie? ‘Dat klopt. Publicaties die over dat thema verschijnen, tonen heel duidelijk het belang van familie aan. Geeft de familie aan dat het niet goed gaat met iemand, dan moet dat serieus opgepakt worden. Maar de theorie en praktijk liggen nu nog stevig uit elkaar’, vindt Biemold.
Belangen van naasten
De Centrale Familieraad behartigt de belangen van de naasten van patiënten van Lentis. De Centrale Familieraad is ook het overkoepelend orgaan van de Familieraden van de zorggroepen van Lentis.
Familie niet buitensluiten
Het klinkt logisch dat de familie bij de behandeling van een patiënt betrokken moet worden. Toch willen veel patiënten dat niet. ‘Dat horen wij ook vaak. Dan zeg ik ‘dat is juist onderdeel van het probleem’. Homme licht toe: ‘Geeft een cliënt aan dat familie niet geïnformeerd mag worden, dan heeft dat een reden. Ik vind dat in die gevallen gevraagd moet worden waarom dat niet mag. De familie mag niet zomaar buitengesloten worden. Dat moet in feite niet kunnen, je kunt het contact met de omgeving wel even op een laag pitje zetten, maar op een gegeven moment moet het contact weer opgepakt worden. De omgeving is immers te zeer verweven met het leven van de patiënt.’
Mantelzorg
Ben je afhankelijk van zorg, dan kun je tegenwoordig vrijwel niet meer zonder mantelzorgers. Dat juicht u vast toe. ‘Voor zover dat kan, wel. Maar als je mantelzorger bent van iemand met psychiatrische problemen, dan is dat vaak niet vrijwillig. Je wordt ermee geconfronteerd en je doet het omdat het je kind is of je ouder. En daar loop je niet voor weg. Eigenlijk is er dan geen sprake meer van vrijblijvendheid en op die manier kan je rol als mantelzorger heel zwaar zijn’, stelt Homme.
Zorgen
De Centrale Familieraad is een formele gesprekspartner van de Raad van Bestuur. Waar Martin Sitalsing geen voorzitter meer van is. ‘Dat betreur ik’, geeft Homme aan. ‘Dat hebben we hem ook gezegd. Vanuit zakelijk belang is Lentis er niet bij gebaat dat een bestuurder zo snel vertrekt. Dat staat los van het persoonlijke belang, we gunnen Martin uiteraard het beste. Maar bij zo’n belangrijke ontwikkeling als Zorg Dichtbij is het belangrijk dat die ingeslagen weg bestuurlijk verankerd is. Dat baart ons wel zorgen, evenals het personeelstekort. Die zorgen gaan we delen met de Raad van Toezicht, ook een gesprekspartner van ons. De CFR is niet in de positie om te zeggen hoe het moet, wij moeten onze focus op familie houden, maar we uiten onze zorgen zeer zeker wel, daarvoor zijn we te betrokken bij de organisatie.’
Nog een tijdje door
U bent ook voorzitter, blijft u nog wel even? ‘Ja, ik ben hier nu zo’n vier jaar en ik heb geen plannen om weg te gaan. Binnen de Centrale Familieraad houden we ons niet alleen bezig met beleid, we bespreken ook concrete onderwerpen. Denk aan wachtlijsten en wat ik eerder al noemde, suïcidepreventie. En er staan goede ontwikkelingen op de agenda. Met de cliëntenraden gaan we steeds meer gezamenlijk optreden over onderwerpen waar we een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid zien. Ook komen er veranderingen wat betreft medezeggenschap. Het blijft boeiend en dat maakt dat ik het voorzitterschap graag nog een tijdje voortzet.’
Contact is belangrijk
Voor familie is het goed om te weten hoe het gaat met de cliënt die bij Lentis in zorg is. Voor de behandeling van de patiënt is enige vorm van contact met de familie ook van belang, stelt de Centrale Familieraad. Heeft u tips voor medewerkers? ‘Houd goed in de gaten dat een cliënt een omgeving heeft’, benadrukt Homme nogmaals. ‘We zijn ook blij met de komst van de Familie ervaringsdeskundige Marjon Huiting binnen Lentis. Marjon laat zien dat het mogelijk is om in een vroeg stadium, problemen of zelfs klachten van naasten op te lossen. ‘Trekt de familie aan de bel tijdens de behandeling, neem dat dan serieus’, adviseert de voorzitter van de Centrale Familieraad. ‘Wel of niet terecht, maar we horen het regelmatig: familieleden voelen zich niet gehoord. Psychiatrische problemen zijn in eerste instantie natuurlijk voor degene die het overkomt ontwrichtend, maar ze hebben ook hun weerslag op de familie’.
Een vraag aan de Centrale Familieraad? Mail naar centralefamilieraad@lentis.nl