Yoga voor iedereen
Door
Mariëlle Rodenburg
Terwijl ik de Veldspaat binnenloop zie ik haar meteen zitten. Observerend kijkt ze om zich heen met haar vrolijke uitstraling, volle bos krullen, wachtend op iets of iemand. Mijn vermoeden wordt bevestigd, inderdaad is zij de yoga docent waar ik naar op zoek was: Hanneke Kelder. Vandaag zou ik aanwezig zijn bij de stoelyoga les die zij geeft aan de bewoners van de Veldspaat. Op de maandag geeft ze les aan PG bewoners van ‘de Toren’, vandaag is het woensdag en zijn de bewoners van de andere kant van de flat aan de beurt.
Hanneke staat op wacht en ik voeg me bij haar. Het wil nog wel eens zo zijn in de Veldspaat dat de ruimte niet beschikbaar is en de locatie gewijzigd wordt zonder dat de bewoners dat weten. Vandaag moeten ze naar de Zonnesteen op de eerste verdieping. Ons kabbelende gesprekje wordt onderbroken wanneer Hanneke vanuit haar ooghoek een grijze dame met haar rollator de verkeerde kant op ziet lopen. In een oogwenk was ze naar de andere kant van de hal gesprint om de dame naar de lift te geleiden. Ook ik verwierf een plekje in de lift. Lopend langs de balustrade van de eerste verdieping stelde ik alvast enkele verkennende vragen aan een vaste bezoeker van de stoelyoga les. Wat vond ze ervan, was het heel anders dan bijvoorbeeld fysiotherapie? Bij die laatste vraag pauzeerde mevrouw even en keek mij betekenisvol aan, ‘bij de fysio ben ik vooral aan het fietsen, zeker is het anders!’ Yoga op een stoel Vandaag is een deel van de vaste yoga groep aanwezig. Sinds een kleine half jaar wordt de les gegeven. Hanneke had altijd al het verlangen yoga aan te kunnen bieden voor ouderen. Zij volgde daar speciale opleidingen en trainingen voor. Via Dignis’ vrijwilligerscoördinator Corry van Deurloo – die bij haar in de reguliere yogales komt – ging het balletje rollen. In de coronatijd werd ‘huidhonger’ een bekende term. In isolatie kunnen mensen zo verlangen naar echt contact en aanraking. Hanneke begint en eindigt de les altijd met een kleine massage voor de bewoners. ‘Ik vind het altijd zo mooi om dan het verschil te voelen aan het einde van de les,’ zegt ze met een knipoog terwijl de laatste bewoner aan de beurt is. De bewoners genieten zichtbaar van de aanraking. Wanneer gebeurt dat nou, dat je zomaar voor de ontspanning gemasseerd wordt? Als de les begint klinkt de yoga muziek ons vanuit een klein JBL boxje tegemoet. Meteen merk je: we doen hier iets met elkaar dat anders is dan anders. De toon is gezet! De les bestaat uit verschillende oefeningen die de gewrichten losmaken, de spieren doen ontspannen en soms ook juist de spanning opzoeken: ‘In het dagelijks leven gebruiken we ons lichaam zo eenzijdig,’ legt Hanneke uit, ‘daarmee zijn we eigenlijk altijd wat uit balans. Probeer maar eens met je andere hand je tanden te poetsen, je zult zien hoe vreemd dat voelt!’ Bij haar stoelyoga les wordt ieder deel van het lichaam systematisch bij langsgegaan om ruimte te scheppen in de ledematen. De oefeningen zijn laagdrempelig, maar soms ook hard werken voor de bewoners. Met name van de oefeningen voor de armen worden de bewoners snel moe.
Zingeving waar woorden wegvallen In 2017 is Hanneke voor zichzelf begonnen na een loopbaan bij Kentalis. Ze werd yogadocente en wilde de yoga breed toegankelijk maken. ‘Mijn hart zit echt met name in de ‘speciale doelgroepen’,’ vertelt ze. ‘Het is belangrijk dat yoga echt voor iedereen is. Dat is mijn doel. Het maakt niet uit wat je wel kan, wat je niet kan, daar gaat het niet om.’ Na een workshop aan de agogen en enkele proeflessen kon ze beginnen op de Veldspaat. ‘Yoga geven aan mensen met dementie was wel echt mijn droom. Waarom weet ik niet, maar dat wil ik al jaren.’ Ze ervaart een drang om daar waar woorden bijna wegvallen een ingang te zoeken naar iets van zingeving, op welk niveau dan ook. ‘Ik vind het ook erg belangrijk dat mensen nog aangeraakt worden, dat ze samen zijn en op andere manieren kunnen bewegen en ontspannen. Want ook op oudere leeftijd is er nog veel stress aanwezig.’ Aan het einde van de les op de woensdag mogen bewoners ook een kaartje trekken waar een spreuk, gezegde of voornemen op staat voor die dag. Daar wordt dan nog over nagepraat. Op die manier wordt er met elkaar ook stil gestaan bij een stukje zingeving en worden soms ook herinneringen gedeeld. Even anders als anders Zo goed mogelijk meedoen is niet het doel van yoga. ‘Ik kan niet hun lijf voelen en ga dus niets forceren. Ik kijk wat ze kunnen op dat moment. Bewoners vergeten ook wel eens dat ze bijvoorbeeld gevallen zijn, dus ik hou het heel veilig. Juist de laagdrempeligheid, op de stoel, de herhaling in de lessen maakt dat mensen zich kunnen overgeven, oefeningen letterlijk en figuurlijk met de ogen dicht kunnen meedoen.’ Mensen met dementie zitten tijdens de yogales ook wel eens in hun eigen wereld. ‘Dan dwalen ze af. Bij iemand die van Curacao komt vraag ik dan; zit je weer lekker op Curacao?’ Voor Hanneke is het al goed als ze erbij zitten en af en toe een beweging mee kunnen doen die ze normaal niet maken. Even wat anders doen dan anders, samenzijn met elkaar. Toen ze een bewoner vroeg wat hij van de yoga vond zei hij: ‘Het beviel me wel goed, ik doe alles waarbij ik even van de kamer af mag!’ Hanneke ziet de bewoners gaandeweg steeds meer ontdooien, wat rustiger worden. Het is een andere stilte die ze bij de yoga ervaren dan op hun eigen kamer. ‘Het is een ander soort ontspanning dan de rust die komt vanuit eenzaamheid,’ aldus Kelder. In tegenstelling tot de fysio is de stoelyoga niet per se gericht op genezing of het vergroten van je mogelijkheden. ‘Het is minder moeten. Fysiotherapeuten moeten ook heel goed weten wat ze doen. Bewoners geven terug dat het hier zachter is, zonder pijn en dat ze er de hele dag profijt van hebben.’ Hanneke vertelt dat het zo laagdrempelig is dat mensen het op hun kamer zelf kunnen doen, en dat ze dat ook terug hoort van de yogaclub. Bernlef heeft ook wel oor naar stoelyoga voor ouderen en wie weet volgen er meer locaties. Op dit moment geeft Hanneke haar lessen nog als vrijwilliger, maar hoe mooi zou het zijn als het op betaalde basis op meerdere plekken aangeboden kan worden. Hanneke ziet in ieder geval wat het voor mensen kan betekenen. Samenzijn met elkaar, lol hebben, bezig zijn met beweging en zingeving.
Stoelyoga wordt op maandag gegeven voor bewoners van de Veldspaat van de PG afdelingen om 13:30 uur.
Op woensdag zijn bewoners van de Somatiek welkom om 10:30 uur.