Harry woont op een bijzondere plek We zitten in de keuken en zo hebben we een mooi uitzicht op de tuin en de vijver waarin eenden zwemmen, zoals Loopeenden en Mandarijneendjes. Harry vertelt dat er in de loop van het jaar op vaste tijdstippen vogels van verschillend pluimage langskomen. Sommige hebben bijzondere kenmerken, zoals een manke poot. Na de koffie maken we een rondje over het erf. In de schuur treffen we de Harzer en Rheinlander zangkanaries en konijnen en duiven. Achter op het erf kakelen de Gerskalkoenen. Op het nabijgelegen weiland van Harry loopt een clubje ganzen luidruchtig te wezen. Na de rondleiding kijken we samen terug op zijn loopbaan in de psychiatrie.

Interview met Harry Hoppentocht

‘Ik hoop dat in de toekomst het accent wat meer ligt op het verbinden van het geheel’

Harry Hoppentocht is alweer enige tijd met pensioen. Samen kijken we terug op zijn loopbaan in de psychiatrie. Harry begon aan een opleiding voor ziekenverzorger op Groot Bronswijk, nadat hij op een meubelfabriek had gewerkt. Daarna volgde hij de B-opleiding voor psychiatrisch verpleegkundige en later zouden er nog allerlei opleidingen volgen zoals HBO IW en de opleiding voor Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige.

Door Anne Helmus

Veel medewerkers van Lentis kennen Harry, ook is hij bekend bij gemeentes en andere instanties. Om de belangen van cliënten te behartigen hanteerde hij soms onorthodoxe methodes om ze wegwijs te maken in het doolhof van regelingen en protocollen. Ook wisten de media hem te vinden als hij weer met iets bijzonders bezig was wat aandacht verdiende. Met enige regelmaat ging hij als een soort troubleshooter in situaties werken om de zaak weer vlot te trekken. Harry stond dicht bij zijn cliënten en sprak hun taal en had er talent voor om door zijn bejegening hun vertrouwen te winnen mede doordat hij het Groningse dialect goed beheerst. Klimaat werd humaner ‘In de periode dat ik op paviljoen Rehoboth werkte van 1973 tot 1978, onderdeel van het voormalig psychiatrisch ziekenhuis Groot Bronswijk, begonnen er in de patiëntenzorg al dingen te veranderen. Bijvoorbeeld bewoners werden ingedeeld op basis van IQ, daarna op grond van hun psychiatrisch ziektebeeld en later op basis van sociale vaardigheden. De bewoners hadden weinig bezittingen, dat paste allemaal in een klein kastje en ze hadden weinig of geen stoelen om op te zitten. De groepen werden na verloop van tijd kleiner en daardoor overzichtelijker. Het klimaat werd humaner. Passende bezigheden ‘Er werd altijd al gezocht naar passend werk, hobby’s en bezigheden. Overdag gingen de bewoners naar allerlei vormen van arbeidstherapie en sommigen hadden een baantje in het dorp. Er lagen kranten en tijdschriften in de huiskamer. De regels werden wat losgelaten en de bewoners kregen meer autonomie en vrijheid. Helemaal niet verkeerd. Doordat er veel in beweging was binnen de organisatie en er een andere werkhouding van medewerkers werd verlangd kon een aantal mensen dit niet opbrengen. Zij kregen de mogelijkheid om middels reorganisaties vervroegd met pensioen te gaan.’

De kleuren van de ruimte stonden hem niet aan ‘In de benadering van de patiënten werd ook naar creatieve oplossingen gezocht. Een man die vanuit een ander paviljoen bij ons werd geplaatst was erg onrustig en haalde de hele slaapzaal overhoop. Om hem te kalmeren werd hij in de separeer gehuisvest. In de nacht besmeurde hij de muren met uitwerpselen. Het hoofd van het paviljoen ging met hem in gesprek. Wat bleek, de kleuren van de ruimte stonden hem helemaal niet aan. In samenspraak met de schilder en de patiënt zijn toen het plafond en muren van een andere kleur voorzien. Het probleemgedrag was daarna voorbij, de onrust niet helemaal. In die tijd gingen de bewoners ook voor het eerst op vakantie en ze konden zelf naar een kledingzaak in de stad Groningen om nieuwe kleding te kopen. Ook vertrok er in die tijd af en toe een bus naar het westen van het land. Patiënten die daar vandaan kwamen konden op deze manier een bezoek aan thuis brengen.’ Eind jaren zestig werden er op het terrein Instituut Vervangende Huizen (IVH) gebouwd. ‘Hier konden patiënten leren om zelfstandig te gaan wonen. Het vormingscentrum was hier ondersteunend in. Dat lukte wel met bewoners die wat vaardiger waren op verschillende terreinen. Patiënten met ernstige psychiatrische ziektebeelden en/of beperkt intellect kregen we dikwijls met kerende post tijdelijk terug. De trend was toen ook om de maatschappij naar binnen te halen. Men kon een borreltje drinken en Ronnie Tober en Imca Marina waren kind aan huis en traden met enige regelmaat op in het recreatiegebouw.’

Ronnie Tober en Imca Marina waren kind aan huis
Managers die in het kader van hun carrière van de ene naar de andere plek hoppen zijn niet bevorderlijk

Het ontbrak aan back up ‘Ik heb in veel verschillende teams gewerkt. Was niet altijd leuk: De tegenstellingen en visieverschillen waren onderling groot, soms als water en vuur, wat veel spanningen gaf. Wat ik altijd heb geprobeerd is om tegenstellingen te overbruggen en ook de huishoudelijke en de andere diensten bij het geheel te betrekken. In sommige situaties heb ik ook wel eens een periode aan de rand gefunctioneerd of werd ik uitgeleend of was ik een soort vliegende keep. Op veel plekken ontbrak het nog weleens aan back up. Ik stond er dan alleen voor en miste ondersteuning in soms hele complexe situaties. Ik voelde me altijd het meest op mijn gemak als ik in een soort flow kon werken, als je elkaar kon enthousiasmeren en op een vanzelfsprekende manier kon samenwerken. Zoals bijvoorbeeld toen het werken in een FACT-team een onderzoeksproject was.’ Meer accent op verbinden ‘Toen de mensen die gebruik maken van psychiatrische hulpverlening geen patiënten maar cliënten werden genoemd, verwachtte men ook dat ze assertiever zouden zijn en duidelijker aangaven wat ze nodig hebben. Daarbij werd vergeten dat ze door hun psychiatrisch ziektebeeld afhankelijk zijn van hulp en dikwijls moeilijk kunnen aangeven wat ze nodig hebben door hun depressies en psychosen. De snelle opeenvolging van hulpverleners maakte het voor de cliënt moeilijk om zich te laten begrijpen en hechten. Patiënten zouden meer echte inspraak, inzage en uitleg van hun behandeling en rapportage moeten krijgen. Instanties die langs elkaar heen werken en managers die in het kader van hun carrière van de ene naar de andere plek hoppen zijn niet bevorderlijk voor een goed behandelklimaat. Ik hoop dat in de toekomst het accent wat meer op het verbinden van het geheel, dan op het individueel profileren van medewerkers en het product cliënt komt te liggen.’

Het museum van Hoppentocht De speldjes zijn van de cao-acties ten behoeve van zondags­open­stelling en andere acties waar Harry actief aan deelnam. Bij de verzameling lopers die toe­gang gaven tot vele af­delingen, ligt ook een sleutel van een Zweedse band een soort dwang­buis. Verder speldjes die aangaven dat je een gediplomeerd verpleeg­kundige was. De aanstekers moesten af een tot worden gevuld met benzine om de rokertjes van de bewoners aan te steken.