Gastvrij, Optimistisch, Wijs en Avontuurlijk

De Groene ggz: gezonder en mentaal fitter door de natuur

De kracht van de natuur helpt je om gezonder en mentaal fitter te worden. Dat is het uitgangspunt van de Groene ggz. Dat biedt niet alleen gezondheidsvoordelen voor ons allemaal, maar ook specifiek in de zorg. Dit uitgangspunt sprak Leonie Bais, senior onderzoeker van het ART-cluster Zuidlaren en Rogier van Gilst, projectcoördinator Lentis Leefstijl, aan. Zij zien mogelijkheden om de natuur meer te integreren in de behandeling en langdurige zorg. Masterstudent Healthy Ageing Professional Emma Toussaint is aangehaakt om een innovatie rondom Groene ggz op gang te brengen. In eerste instantie voor het ART-cluster in Zuidlaren, maar met een open blik voor de kansen die het biedt voor de hele organisatie. Leonie en Emma vertellen er meer over.

Door Jannie Strijk

v.l.n.r. Rogier, Leonie en Emma

Leonie en Rogier werken op het Dennenoordterrein in Zuidlaren. Leonie: ‘Dit is zo’n mooi terrein. Bij Rogier en mij kwam het besef: hier kunnen we nog veel meer uithalen.’ Bij Leonie liep de bewustwording in haar privéleven parallel aan de opkomst van de landelijke beweging Groene ggz. ‘Het besef dat buiten zijn, in de natuur, goed is voor je mentale gezondheid wordt steeds breder gedragen. Rogier was enthousiast vanuit zijn aandachtsgebied leefstijl. En we kwamen erachter dat er best veel collega’s affiniteit hebben met groen en ook op dit spoor zitten. We willen al die initiatieven graag met elkaar verbinden.’

Groene ggz in de behandeling Wat is er al gebeurd in het kader van de Groene ggz? Leonie: al lang wordt een deel van het terrein onderhouden door cliënten van het werkproject de Boomklever. Ook bij de WWA zijn veel mensen met groene vingers. Daarnaast hebben we in het afgelopen jaar geëxperimenteerd met het opzetten van een groentetuin in de binnentuin van Zuidend. We verbouwen samen met cliënten en studenten verschillende groenten. De groente oogsten we en worden weer gebruikt in de keuken van Zuidend.’ Inzet van de Groene ggz is ook dat cliënten en medewerkers meer buiten zijn. ‘Behandelingen kunnen vaker buiten plaatsvinden, denk bijvoorbeeld aan psychologische behandeling.’ Daar zijn in het land al voorbeelden van. ‘De Buitenpsychologen doen alle mogelijke behandelingen buiten, tot aan traumabehandelingen toe. Situaties die ze tegenkomen zetten ze in tijdens de behandeling. Voordeel daarvan is dat je niet in een statische setting zit. Je hoeft elkaar niet aan te kijken, maar je kunt ook gewoon vooruit kijken. Dat is minder confronterend.’ Ook de dagbesteding zou je meer naar buiten kunnen verplaatsen, aldus Leonie en Emma. ‘Zo gaf Nima Roomez Khaksari de creatieve therapie bijvoorbeeld buiten tijdens de eerste coronagolf.’ Op het Dennenoordterrein is verder een beweegparcours, het zogenaamde Kwiekrondje. ‘Maar dat spreekt minder aan. Er wordt veel gevraagd om een beweegtuin met fitnessapparaten zoals die in Winschoten is gerealiseerd.’ Wandelen is ook iets wat goed past binnen de Groene ggz. Dat is inmiddels al goed ingeburgerd in de ggz. ‘Dat gebeurt vaak dagelijks. Een methode die nog niet zoveel gebruikt wordt, is Shinrin-yoku, bosbaden in het Nederlands. Daarbij houd je je mond dicht, maar zet je je zintuigen open om goed te kunnen voelen wat er in de omgeving is. Dat heeft een rustgevend effect op de korte termijn en op de lange termijn kan het klachten van depressie doen verminderen.’

Onze kernwaarden en de Groene ggz Lentis GGz heeft de kernwaarden Gastvrij, Optimistisch, Wijs en Avontuurlijk. Hoe past de Groene ggz daarin? In de Groene ggz wordt de natuur weer benut als bron voor mentale (positieve) gezondheid voor zowel cliënten áls de familieleden áls de zorgprofessional. Hierdoor neemt de gezondheid en het welzijn van deze betrokkenen toe. Lentis behoort tot de Groene Voorlopers samen met 14 andere instellingen. We bouwen samen een fundament voor een duur­zame geestelijke gezondheids­zorg en een groene en leefbare wereld, voor de huidige én komende generaties mensen met psychische aan­doeningen. Dit initiatief past vooral bij de kern­waarden Avontuurlijk en Opti­mis­tisch. Avontuurlijk, omdat we ons buiten de gebaande paden begeven en net dat extra stapje zetten. Optimis­tisch omdat we met de Groene ggz vooruitkijken en ons richten op herstel en ontwikkeling. Daar­voor zetten we creativiteit in.

Van groene voorloper naar groene partner

Lentis wil van groene voorloper groene partner worden van de Stichting Green Mental Health. Daar is ook een subsidie aan verbonden. Je moet aan onderstaande punten voldoen als je een groene partner wilt worden:

  • De biodiversiteit op het terrein neemt met 5% toe.
  • De buurt wordt uitgenodigd mee te helpen en mee te profiteren van de groene ontwikkelingen binnen de Groene GGZ. Hierdoor neemt de sociale cohesie toe en neemt stigmatisering van cliënten af.
  • Zet in op ‘sociaal groen’: investeer in verbinding tussen cliënten, familieleden en de wijk (buurt) via blauw/groen. Bijvoorbeeld door samen met de buurt poelen of bijvoorbeeld een moestuin aan te leggen of wandelroutes met vrijwilligers te organiseren.

Een groen terrein Het Dennenoordterrein is een prachtig terrein in Engelse Landschapsstijl. Leonie en Emma zouden graag een terrein met meer biodiversiteit zien, omdat dat meer gezondheidsvoordelen oplevert. ‘We hebben 80 hectare mooi groen. Het park is destijds ontworpen in Engelse landschapsstijl. Ondertussen zijn de inzichten over natuurbehoud gewijzigd. Je zou veel meer bloemenvelden kunnen inzaaien, het gras laten groeien, zodat daar beestjes in kunnen huizen, langer wachten met maaien, een voedselbos.’ Dit zijn zogenaamde groene interventies. Daarbij kun je overigens ook aan groen binnen denken. ‘Vaak zijn cliënten en medewerkers veel binnen. Je zou ook groen kunnen toevoegen aan de binnenomgeving. Dat heeft een rustgevende uitstraling en brengt het stresslevel naar beneden.’ Bij de Groene ggz horen ook blauwe interventies: ‘Het zou mooi zijn als we op het terrein meer water kunnen toevoegen met plas- en drasachtige constructies. Of wateropvangplekken. We moeten er samen over nadenken wat haalbaar is binnen een setting als dat van ons.’

Wandelen en brainstormen Inmiddels hebben Emma en Leonie al veel mensen gesproken over de mogelijkheden die zij zien voor de Groene ggz. Emma: ‘We hebben medewerkers gevraagd wat ze zouden willen – waar ze van dromen. Tijdens die brainstorm kwam ook naar voren dat de omgeving in Zuidlaren al heel groen is. Daar kun je gemakkelijker iets realiseren dan bijvoorbeeld aan de Hereweg in Groningen. Daar moet je moeite doen om ergens te komen waar het groen is, zoals het Stadspark. Je zou daarvoor de leenfietsen van Lentis kunnen gebruiken.’ Leonie vult aan: ‘In de fietsenmakerij in Zuidlaren kunnen de nu vaak verwaarloosde leenfietsen opgeknapt worden, vergelijkbaar met het systeem van Swapfiets.’ Emma heeft een dagje meegelopen met deelnemers van de groenvoorziening van de Boomklever. ‘Sinds ze daar werken voelen ze zich mentaal een stuk beter, ze zijn meer in beweging en meer een met de natuur.’ En die lijn willen ze graag doorzetten: activiteiten buiten waar cliënten de hele dag aan het werk zijn.

Groen weetje

Lentis is aangesloten bij de Groene Voorlopers, een initiatief van het IVN. Er zijn 14 instellingen aangesloten die kennis met elkaar delen en elkaar willen inspireren. Veel ggz instellingen met grote terreinen zijn aangesloten. Bij elkaar opgeteld is dat een gebied zo groot als een nationaal park. Als we de terreinen kunnen ontwikkelen op het gebied van biodiversiteit, dan dragen we dus op een substantiële manier bij aan het vergroenen van onze omgeving.

Maand van de Groene ggz Om aandacht te vragen voor de Groene ggz organiseren Emma, Leonie en Rogier in de maand april de Maand van de Groene ggz. Een maand van kennis delen en ideeën aandragen en in de natuur zijn. Emma: ‘We willen een groene golf starten. Die begint in Zuidlaren en we gaan kijken of wat je hier leert ook in andere omgevingen toepasbaar is. Met de Maand van de Groene ggz willen we actief inzetten op bewustwording, want het moet wel leven bij cliënten en medewerkers.’ Leonie: ‘We bekijken dan wat aanspreekt op een afdeling en hoe je dat toe kunt passen. We nodigen niet alleen de zorgmedewerkers uit voor inspiratiesessies, maar ook de ondersteunende diensten. Om steeds te kijken: wat kun jij op jouw vakgebied doen met de Groene ggz op het terrein en in de gebouwen.’ En verder willen ze aansluiten bij nationale dagen, zoals Kom in de kasdag, of de nationale bijentelling. We gaan er in de komende jaren dus nog veel meer van horen.

Heb jij ideeën voor de Groene ggz? Deel ze dan met:

Leonie Bais Rogier van Gilst Emma Toussaint